ประวัติวัดเฮี้ย

วัดเฮี้ยตั้งอยู่เลขที่ ๑๐ หมู่ที่ ๑ ต. ศิลาแลง อ.ปัว จ.น่าน สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย

วัดเฮีย สร้างขึ้นเมื่อราว พ.ศ. ๒๒๖๕ โดยได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อ วันที่ ๒ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๒๘๐ เขตวิสุงคามสีมา กว้าง ๖ เมตร ยาว ๑๐ เมตร ตั้งอยู่ ทางทิศเหนือของชุมชนไทลื้อบ้านเฮี้ย คำว่า “เฮี้ย” หมายถึง ไม้ไผ่เปลือกบางชนิดหนึ่งที่ พบมากในลำห้วยแถบนี้เรียกว่า “ห้วยเฮ้ย” ซึ่งชาวบ้านมักอาศัยเป็นเส้นทางนำฝูงวัว ควาย ลัดเลาะไปเลี้ยงในป่าผ่านทุ่งนาผืนใหญ่จนได้ชื่อว่า “นาวัว” ดังปรากฏสืบมาจนทุกวันนี้

นอกจากนี้ “ห้วยเฮ้ย” ยังพบในตำนานเมืองย่างที่ระบุว่า ราว พ.ศ. ๑๘๑๐ พญาภูคา ปฐมราชวงศ์ภูคา พร้อมด้วยชายาชื่อ นางจำปา (แก้วฟ้า) นำไพร่พลราว ๒๒๐ คนอพยพจากเมืองเงินยางเชียงแสน มาพำนักอยู่บริเวณห้วยเฮียแห่งนี้ ก่อนที่จะออกหา ชัยภูมิจนพบเมืองร้างลุ่มน้ำย่างจึงได้สถาปนาเมืองใหม่ขึ้นชื่อว่า “เมืองล่าง” (ภายหลังเรียก ว่าเมืองย่าง) อันเป็นเมืองต้นกําเนิดราชวงศ์ภูคาแห่งนครน่าน
ในอดีตชาวไทลื้อในอำเภอปัว มีธรรมเนียมตั้งชื่อหมู่บ้านให้สอดคล้องกับชื่อของ ต้นไม้ที่ขึ้นอยู่มากในถิ่นของตน อาทิ บ้านร้องแง (มาจากคำว่า “คนแง”) บ้านเก็ต (มาจาก คำว่า “เค็ดไม้) ส่วนชาวบ้านเฮียได้ตั้งชื่อหมู่บ้านว่า “บ้านเฮี้ย” มาจนกระทั่งปัจจุบัน
ทั้งนี้ บรรพบุรุษของบ้านเฮีย เป็นชาวไทลื้อที่อพยพมาจากสิบสองปันนาทาง ตอนใต้ของประเทศจีน รวมทั้งจากหัวเมืองลื้ออื่นๆ หลายเมืองคือ เมืองเชียงรุ่ง เมืองเลน (เมิงลิน) เมืองยอง เมืองเงินและเมืองพวน โดยมีหลักฐานที่ค้นพบ ซึ่งแสดงถึงร่วงรอย ของพิธีกรรมเซ่นไหว้ผีหลวงเทวดาเมืองเลนที่เรียกว่า “พิธีจึงบ้าน” ที่ปัจจุบันพิธีกรรมนี้ ได้ถูกยกเลิกไปแล้ว
"บ้านเฮี้ย” อยู่ในพื้นที่ปกครองของตำบลศิลาแลง นับตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๑๖ โดย มีนายแสวง นาวงศ์ เป็นกำนันคนแรกต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๑๓ ประชากรเพิ่มจำนวนขึ้น บ้านเฮี้ยจึงถูกแยกออกเป็น “บ้านหัวดอย” อีกหมู่บ้านหนึ่ง โดยทั้งสองหมู่บ้านยังคงมี(วัดเฮี้ย) เป็นศูนย์รวมจิตใจ มีประวัติศาสตร์ที่ยาวนานมาเกือบ ๓๐๐ ปี เสนาสนะต่าง ๆ ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์ และสร้างขึ้นใหม่หลายครั้งหลายครา จนถึงปัจจุบัน นี้

อ้างอิงป้ายติดข้างประตูวัด